Po wytworzeniu odruchu warunkowego na nazwy różnych ptaków można uzyskać na przykład podobną reakcję warunkową na słowo „ptak”, albowiem słowo to jest traktowane jako ich uogólnienie. W warunkach eksperymentalnych stwierdzono, że po wytworzeniu odruchu warunkowego na słowo „wrona” i odróżnicowaniu słowa „rumianek” nazwy innych ptaków wywoływały reakcję pobudzeniową, nazwy innych kwiatów – reakcję hamulcową (Krasnogorski, 1954). I w tym przypadku zachodzi uogólnienie, na uwagę zasługuje jednak to, że w cytowanym eksperymencie słowa będące uogólnieniem (ptak i kwiat) jako bodźce w ogóle nie były stosowane.
Uogólnienia mogą być różnego rodzaju i stopnia: nierzadko zdarza się, że jedne i te same określenia słowne wywołują różne reakcje, zależnie od ulegającego zmianie aktualnego stosunku ich do rzeczywistości. Na przykład, dziecko reagujące dodatnio na sformułowania prawidłowe (odpowiadające rzeczywistości) i ujemnie na sformułowania nieprawidłowe (nie odpowiadające rzeczywistości) w eksperymencie z 2 stycznia przejawiało reakcję pobudzeniową na słowo „dzisiaj jest 2 stycznia” i reakcję hamulcową na słowo „dzisiaj jest 3 stycznia”. Następnego dnia te same słowa wywoływały reakcje odmienne: sformułowanie „dzisiaj jest 2 stycznia” wywoływało reakcję hamulcową, słowa „dzisiaj jest 3 stycznia” – reakcję pobudzeniową. Słowa użyte jako bodźce nie uległy zmianie, zmienił się jednak ich stosunek do rzeczywistości i to zadecydowało o zmianie reakcji (Krasnogorski, 1958).
Można z całą pewnością powiedzieć, że cechą wyłącznie ludzkiego uczenia się, jeśli chodzi o warunkowanie, są związki słowne. Istnienie drugiego układu sygnałów nie sprowadza się jednak w efekcie tylko do reagowania słowami na bodźce słowne. Również związki między bodźcami a reakcjami niewerbalnymi, mimo istnienia wspólnych prawidłowości, mają u człowieka, dzięki systemowi słownemu, odrębne właściwości (Czu- prikowa, 1967: Kolcowa, 1967). Specjalnie dużą rolę cdgrywa przy ich wytwarzaniu instrukcja formułowana w sposób mniej lub bardziej pełny przez osobę uczącą się lub pochodząca z zewnątrz. Instrukcja ta polega – najogólniej rzecz biorąc – na werbalizacji zasady działania. Informuje ona o związku między bodźcem a reakcją. W etapie początkowym przyspiesza wytworzenie się odruchu, w etapie późniejszym wpływa na jego trwałość, w przypadku zaś zmiany instrukcji łatwiej następują modyfikacje reakcji, przez co zwiększa się plastyczność zachowania się człowieka.
